Son yıllarda otomasyon ve yapay zeka alanında etkileyici gelişmeler yaşanmakta. Bazı şirketler sürücüsüz yolcu ve yük taşıyan araçlar geliştirirken bazıları da yapay zeka ile yönetilen, havada ve karada teslimat yapabilen hatta yemek veya temizlik yapabilen robotlar geliştirmekteler.

Robotları yalnızca fiziksel bir nesne olarak değerlendirmek de yanlış bir başlangıç olurdu. Robotlar çoğunlukla bilgisayarların içerisinde yazılım olarak görev yapmaktalar. Örneğin dünya genelinde borsa üzerinde alım satım kararları çoğunlukla yazılım robotları yardımıyla alınmaktadır. Yapay sinir ağlarıyla desteklenen yazılımlar hastalıklara doktorlardan çok daha hızlı ve doğru teşhisler koyabiliyorken, uzman sistemlerle desteklenen yazılımlar ise hukukçulardan çok daha hızlı ve doğru hukuki yardım sağlama iddiasındalar.

İlerleyen zamanda, pek çok kişinin işini kaybedeceği ve işverenlerin artık insan çalışanlara ihtiyaçlarının kalmayacağı tartışılmakta.

Otomasyon ile birlikte işsizliğin artması, emeklilik ve sağlık sistemini besleyen sosyal güvenlik prim ödemelerini azaltacak, devletlerin gelir gider dengesi bozulacaktır. Yaşlanan ve işlerini kaybeden nüfusa yeni meslek eğitimleri vererek çözüm aramak, umutsuz bir çaba olacaktır.

Otomasyonu kullanan şirketin; üretim maliyetinin düşeceği, satışlarının artacağı ve bu nedenle daha çok vergi ödeyeceği de akla gelebilir. İlk olarak şirketler vergiyi daha az ödemek için sermayenin serbest dolaşımından kolaylıkla faydalanacak veya otomasyona yatırım yaparak vergi ödemekten rahatlıkla kaçabileceklerdir. Üstüne üslük, fiyatlar ne kadar düşerse düşsün, ürünlerini işsizlere değil, üreten ve para kazanan insanlara satabileceklerinden, ekonomi çarkının işleyebilmesi için geliri olan insan şarttır.

Bu durumda; çalışanlar, yüksek teknoloji geliştiren şirketler, sermaye veya tüketim üzerindeki vergi yükünü arttırmak çözüm olacak mı?

Peki vergiyi kimden alacağız?

Robot vergisine gerçekten ihtiyaç var mı?

Robotların üretim ve hizmetlerde tamamen insanların yerini almaları ne kadar zaman alacak?

Görünen o ki, bu konuda harekete geçmeye çalışan Güney Kore gibi devletler var.* Güney Kore'de otomasyona uygulanan vergi indirimlerinin azaltılması ve hatta kaldırılması gündemde. Böylece otomasyonun yavaşlatılması ve tabana yayılacak işsizliğin görece azaltılması düşünülmüş olmalı.

Robot vergisi savunucularının başında ise Microsoft'un kurucusu Bill Gates gelmekte. Gates, insan çalışanın ödeyeceği verginin aynı oranda robot çalıştıran işletmeden alınmasını ve buradan sağlanan kaynağın ise vasıfsız işçilerin meslek eğitimlerine harcanması gerektiğini savunuyor.

Yeni vergiye karşı olanlar, verginin robot üretiminin ve yeniliklerin önünü tıkayacağını, bazı ürünlerin elde üretiminin imkansız olduğunu iddia ederken, bazıları ise robotlara vergi yükümlüsü veya elektronik bir kişilik olarak yaklaşılmasının sakıncalı olduğunu öne sürmekteler. Bu görüşe sahip olanların duruma bu günün gözüyle baktıkları apaçık.

Diğer yandan, işsizliği arttıracağı gerekçesiyle her sanayi devrimlerinde otomasyona karşı olanlar hiçbir zaman haklı çıkmadılar. Toplumlar sanayi devrimlerine uyum sağladı, yeni iş olanakları ve meslekler sayesinde korkulan olmadı. Yeni endüstri devrimi öncesinde tek fark, dünyada görece yaşlı ve kalabalık bir nüfusa sahip olmamızdır.

Bazıları da; bir kaç ülkenin otomasyon ve tekil yapay zeka sayesinde çok daha ucuz ve hızlı kalkınarak, diğer toplumlar üzerinde teknolojik, askeri ve ekonomik alanlarda haksız bir üstünlük sağlayacaklarını, otomasyonu yavaşlatmanın ülkenin kendi ayağına sıkması anlamına geldiğini ileri sürdüler. Bu görüşü savunanlar ise kitlesel göçü veya ticaret savaşlarının yan etkilerini göz ardı etmektedirler.

Vergi koymak veya kaldırmak sürecin en kolay tarafı. Devletlerin görevi, halkın huzur ve mutluluğunu sürdürmek olduğuna göre otuz yıl içerisinde yapay zeka ile hizmet ve üretimde tam otomasyonun; toplumda meydana getireceği travmaları azaltmak, hangi mesleklere ihtiyacın azalacağı ile bu alanlarda çalışanların yeni mesleklere kaydırılması amacıyla eğitim planlaması yapmak, vatandaşlık maaşı üzerinde çalışmalara başlamak, aile ve sosyal yapını nasıl değişeceğini öngörerek toplumsal ve sınıfsal çalkantıların önüne geçmek, sosyal güvenlik sisteminin sürdürülebilirliliği ve gelir adaletinin ileride nasıl sağlanacağı hakkında bir an önce araştırma ve strateji geliştirme çalışmalarına başlanılması gerekmektedir.

2019-05-27